Catharina van Alexandrië

Pronkstukken van de kerkinventaris

Al in de vijftiende eeuw kende de Horster kerk een altaar ter ere van het Heilig Kruis. Blijkens een vermelding uit 1462 was dit ook toegewijd aan Jacobus de Meerdere en Catharina van Alexandrië. Mogelijk behoorde het Sint-Catharinabeeld tot dit altaar.

Volgens de legende leefde Catharina omstreeks 300 in Egypte. Haar vader was gouverneur van Alexandrië. De knappe en intelligente Catharina, die als vijftienjarige al alle werken van Plato uit haar hoofd kende, beloofde Christus eeuwige trouw. Ze weigerde daarom haar geloof af te zweren om in het huwelijk te treden met keizer Maxentius. Deze liet haar daarop toetakelen door een draaiend rad voorzien van scherpe ijzeren punten. Een uit de hemel neergedaalde engel wist het folterwerktuig echter met een bliksemschicht te verwoesten. Maxentius gaf vervolgens het bevel tot onthoofding van Catharina. Daarbij vloeide uit haar halswond geen bloed maar geneeskrachtige melk. Engelen brachten haar lichaam naar de berg Sinaï, waar later een naar Catharina vernoemd klooster zou verrijzen.

Vanaf de tijd van de kruistochten nam de verering van Catharina in het westen een grote vlucht. Na Maria was ze de populairste vrouwelijke heilige. Ze is onder meer patrones van bibliotheken, meisjesscholen, leraren, wetenschappers, studenten, meisjes en gehuwde vrouwen. Ook voor beoefenaars van beroepsgroepen die iets met raderen te maken hebben, zoals wagenmakers, pottenbakkers, molenaars, touwslagers, spinners en wevers, groeide ze uit tot beschermheilige.

Het karakteristieke attribuut van Catharina is een naar haar martelingen verwijzend, al dan niet gebroken wiel, waar doorgaans spijkers uitsteken. Ook het zwaard waarmee ze werd onthoofd behoort vaak tot haar attributen, evenals een martelaarspalm. Soms ligt aan haar voeten het hoofd van een man die keizer Maxentius moet voorstellen. Vanwege haar vermeende koninklijke afkomst draagt ze dikwijls een kroon. Een ring symboliseert haar huwelijk met Christus. Het eveneens vaak voorkomende boek duidt op haar wijsheid.

Het beeld toont Catharina als een zelfbewuste, trotse en aantrekkelijke vrouw. Haar linkerhand rust op een ijzeren wiel met zes vervaarlijk uitstekende punten. Van de andere traditionele attributen is alleen het boek aanwezig, in de vorm van een dichtgeslagen buidelboek dat rust op haar rechterhand. Gezicht en haardracht van de heilige vertonen gelijkenis met die van het beeld van de Heilige Agnes. Het voetstuk en het rad, beide van lindehout, zijn begin twintigste-eeuwse toevoegingen.

Het beeld kreeg in 1923 een neogotische polychromie. Bij de restauratie in 1987 bleken nog slechts minimale restanten van eerdere beschilderingen aanwezig. Dit maakt het waarschijnlijk dat het beeld was afgeloogd toen het in 1923 een neogotische polychromie kreeg.