Agnes

Pronkstukken van de kerkinventaris

Volgens de legende leefde de Heilige Agnes omstreeks 300. Toegewijd aan Christus, wilde ze haar maagdelijkheid niet verliezen. Dit maakte haar tot een prooi voor Romeinse christenvervolgers, die haar dwongen tot een verblijf in een bordeel. Mannen die haar aanraakten werden getroffen door blindheid of vielen dood neer. Daarop werd Agnes als heks in het vuur geworpen. Omdat haar lichaam wonderbaarlijk genoeg geen vlam vatte, zou ze uiteindelijk zijn onthoofd of met een priem in de hals zijn gestoken.

Sinds haar dood is Agnes een van de meest vereerde martelaressen. Als toonbeeld van kuisheid is ze onder meer patrones van jonge meisjes en maagden, van verloofde paren en van slachtoffers van verkrachting. Hoewel Agnes niet bekendstaat als beschermheilige van schaapherders en wolbewerking, heeft zij in Horst toch mogelijk als zodanig gefungeerd.

Het vaste attribuut van Agnes is een lam. Haar naam vertoont overeenkomst met het Latijnse woord voor lam: agnus. In feite is ‘Agnes’ echter ontleend aan het Griekse bijvoeglijk naamwoord hagnè, dat ‘kuis’ of ‘zuiver’ betekent. Het lam refereert mogelijk ook aan Agnes’ onschuld, aan het Lam Gods of aan een verschijning van Agnes aan haar ouders na haar dood.

Bij het Horster beeld ligt het lam aan Agnes’ voeten. In haar handen houdt ze een open waaiend boek, een eveneens veelvoorkomend motief in de iconografie van deze heilige. Opmerkelijk zijn vooral de hoofdtooi en het kapsel. Met zijn overdadige vormgeving vertoont het beeld alle kenmerken van een werkstuk dat afkomstig is uit het atelier van de Meester van Elsloo. Gezicht en haardracht vertonen gelijkenis met die van het beeld van de Heilige Catharina van Alexandrië. Onbekend is hoe en wanneer het beeld in de kerk is terechtgekomen en welke functie het had.

Van alle Horster laatmiddeleeuwse beelden met een neogotische polychromie is die van Sint Agnes de meest opvallende. Ze is vergelijkbaar met die van Sint Catharina, met dit verschil dat de polychromie van Agnes nog uitbundiger is.